Zinema Ikusezina: ikusezina denari ahotsa ematea
Zinema Ikusezinaren Nazioarteko Jaialdiak aipamen berezia egin dio Gernika BHIri, bost urtez jaialdiarekiko bere konpromisoa erakustearren. Hala, ikasleek jaialdira aurkeztutako filmak ikusteko aukera izan dute, baita zenbait protagonistaren bizipenak aurrez aurre ezagutzekoa ere.
Ikusezina den horretan arreta jartzea, batzuek isilarazi nahi dutenaren berri ematea, albistegietan aipatzen ez diren gaiak lehen lerrora eramatea. Arteak, kulturak eta komunikazioak mundua alda dezaketela oinarri hartuta, beste batzuek isildu nahi dutenaren berri ematea bilatzen du Zinema Ikusezinaren Nazioarteko Jaialdiak. “Sendatzeko eta eraldatzeko” zinema bat zabaltzen du KCD GGKE gobernuz kanpoko erakundeak antolatzen duen zine sozialari buruzko jaialdiak, eta, haren egoitza nagusia Bilboko Azkuna Zentroa bada ere, Euskal Herriko beste herri batzuetara eta zenbait hezkuntza zentrotara ere zabaltzen da, tartean Gernika BHIra. Hain zuzen ere, aipamen berezia egin diote Gernika-Lumoko institutuari, bost urtez jaialdiarekiko bere konpromisoa erakustearren; jaialdiak, bere horretan baina, hamazazpi urte bete ditu. Eta, martitzenean (urriak 21), institutuan egon ziren jaialdiaren ordezkariak zein parte hartzaileak.
Norbere ibilbidean gizaki modura aurkez daitezkeen zenbait erronka ezagutarazten eta horiei aurre egiten lagun dezakeen istorioak kontatzen dituzte jaialdian ikus daitezkeen filmek. Izan ere, jaialdiak, 2009az geroztik, fikzioa, dokumentala eta animazioa erabiltzen ditu elkarrizketa espazioak sustatzeko eta “hiritar etiko eta arduratsuak” sortzen laguntzeko tresna gisa. “Komunikazio eta kulturaren bidez, giza eskubideak, garapen jasangarria, genero berdintasuna eta kulturarteko harremanak sustatzea da jaialdiaren helburua”, azaldu zuen Juan Carlos Vazquez jaialdiaren zuzendariak.
Zinea tresna eraginkorra da hezkuntza formalaren zein ez formalaren eremuetan, eta Zinema Ikusezinak tokiko errealitateen eta errealitate globalaren arteko loturak jartzen ditu agerian, “beste kultura batzuk eta bizitza ulertzeko beste modu batzuk ezagutzeko tresna baita”. Hain zuzen ere, jaialdian zein hezkuntza zentroetan eskaintzen dituzten filmak “gizateriak dituen erronkei aurre egiteko eta genero berdintasunerako ekintzarako deia” dira.
Izan ere, “konfrontazioa eta indarkeria goblala nagusitzen” ari direla dio Juan Carlos Vazquez jaialdiaren zuzendariak. “Geopolitikak Munduaren Gerra batera bultzatzen gaitu, entzungor eginez planetarekin harmonian gizadi bidezko eta ekitatiboago bat nahi dugunoi. Nagusi den eredu ekonomiko harrapakariak dena irensten du, justizia sozialetik hasi eta ingurumen arlokoraino, eta, gero eta gehiago, gatazkak eta gerrak (merkataritzakoak zein ohikoak) dira haren sostengua”, dio. Testuinguru horretan, “inoiz baino beharrezkoagoa” dela jaialdia dio: “Batzuek gorrotoa sustatzen dute, baina askok eutsi egiten diote, eta, egunez egun, mundu hobe bat eraikitzen ahalegintzen dira”.
Zinema Ikusezina jaialdian aipamen berezia jaso zuen Gernika BHIk.Gernika BHI
Hain zuzen, zuzendariak dio ohiko zinemetan ikustea zailak diren film horiei lekua eskaintzen dietela Zinema Ikusezinak jaialdian. 1.900 proposamen jaso dituzte aurtengorako, eta horien guztien artean aukeratu behar izan dituzte pelikulak: “Munduan bazterketa arazo handia dago, aukera-falta asko… Eta ikusezinak lekua izan behar du. Bidegabekeriari buruz hausnartzea, bidegabekeria bilatzea eta publiko aktiboa izatea bilatzen du gure jaialdiak. Zinema Ikusezinak jende aktiboa sortzeko balio izatea nahi dugu, arrazoitzeko gai den jendea, txarto dagoena zuzentzeko eta gauzak aldatzeko prest dagoena”.
Horretarako kultura eta komunikazioa tresna “indartsuak” direla dio Ainhoa Perez-Arrospide jaialdiko ordezkariak: “Mundua oso anitza da, kulturetan, hizkuntzetan, bizitzeko moduetan, problematiketan, konponbideetan… eta ikusezina hori erakusten saiatzen da. Batzuetan gertu dauden istorioak kontatzen ditu, ezagutzen ditugunak, edo urrun daudenak, ezagutzen ez ditugunak. Baina istorio horiek mundu desberdin honen benetako irudia zehazten dutela uste dugu”. Horretarako, komunikazioa eta kultura eraldaketarako tresna gisa ulertzen duten hainbat herrialdetako elkarteekin lan egiten dute: El Salvador, Ekuador, Egipto, Tunisia, Senegal, Kolonbia, Mexiko edota Kuba.
El Salvadorreko Acua elkarteko kide den Samuel Ventura Gernikako institutuan egon zen, eta bere historia ahazten duen herri bat hori errepikatzera kondenatuta dagoela adierazi zuen bere hitz hartzean. El Salvadorreko gatazka armatuak hamabi urte iraun zuela gogoratu zuen, oraindik kontatu ezin izan duten istorio bat dela nabarmenduta: “1992an amaitu zen gerra, eta berreraikuntza fisiko bat egon zen, oso azkarra, baina azpiegituren berreraikuntza izan zen, doluarena oraindik eraiki barik dagoelako. Ondorioz, gaur gaurkoz egoera oso zailean gaude, eta horrek beste eztanda sozial batera eta beste gerra batera eraman gaitzake”.
Izan ere, jakinarazi zuen gerraren amaierako akordioarekin gainditu zuten “militarizazio maila errepikatzen” ari direla. “6 milioi biztanle baino gehiago gara, baina bere burua eredu gisa saltzen den presidenteak indar armatuko 20.000 kide izatetik 40.000 izatera eraman gintuen 2021ean. Momentu horretan ez genuen ezer esan. Eta, 2022an, salbuespen erregimen bat ezarri zigun. Esaten du txarrei aurre egiteko dela, baina 2022ko martxotik gaur arte, 85.000 pertsona baino gehiago espetxeratu ditu. Pandilleroak direla dio, baina ez dute egiaztatu. Preso gehienak gazteak eta pobreak dira. Ez zaie epaiketarik egiten, eta euren amek ere ez dakite non dauden preso”, gogoratu du.
Gainera, eskolara joateko ere neurri zehatzak ezarri dituztela dio Venturak, “desberdintasuna sustatzen” dutenak eta “eskubideak murrizten” dituztenak. “Baina ez dugu ezer egiten ari. Zergatik? Hitz egiten badugu, kartzelara goazelako”. Ondorioz, herriek beraien historia gorde eta gogoratu behar dutela adierazi zuen, eta ikasleak gonbidatu zituen ikusiezina den horri buruz hitz egitera.
Mamadou Dia senegaldarrak Hahatay Sonrisas del Gandiol deitzen den elkartea sortu zuen Senegalen, bere migrazio esperientziaren ostean bere herrialdera itzuli eta gero. “Nire bizitza aldatu duten botereetako bat idazketa da. Zorte txarra izan dut gauza oso gogorrak bizi izan ditudalako: Europara etorri nahi nuen eta ikasketak amaitzeko bidaiatu ere bai, baina ezin izan nuen abiorik hartu, eta azkenean kaiuko baten bidez egin behar izan nuen bidaia 2006an. Eta horrelako bidaietan jendea hiltzen ikusi dut. Espainiako lehen urteak oso zailak izan ziren, eta idazketa lagun bihurtu zitzaidan, terapia bat, une haiek igaro ahal izateko”, azaldu zuen.
Zinema Ikusezinean parte hartzea bere liburuko “beste kapitulu” bat dela esan zuen, eta gizakien harteko egiazko erlazioen alde egin zuen, elkar sentitzeko, ukitzeko eta ezagutzeko deia eginez. “Eskola leku garrantzitsua da, bertan ematen baitugu denbora gehien. Segurtasun ingurune bat sortu behar dugu bertan, izan ere, gure lagunak babesteko prest bagaude, balio horiekin hazten gara. Bidegabekeriak espazio asko hartu ditu munduan, gero eta gutxiago sentitzen dugu. Eta munduan utz dezakegun legatu txarrenetako bat da hori”, esan zuen. Ondorioz, bakerako “kultura eta norbanakoen zeregina funtsezkoa” dela iritzita, espazio seguruak sortzeko deia egin zuen: “Pertsonok, ibiltzen garen espazioetan, bidegabekeriak gelditzen saiatu behar gara, espazio seguruak sortzen. Adorea izan behar dugu bihotzarekin lan egiteko, segurtasuna eskaintzeko, gure lagunei laguntzeko”.
Eta, horiez gain, jaialdian filma aurkeztu duen Roya Sadat zinemagile afganiarra ere izan zen institutuan. Jaialdian Sima’s song lana aurkezteaz “pozik” dago, “jaialdi horrek zentzu handia” duela uste duelako. “Artista gisa, aurrean komunikabide masiboak ditugu, kapitala eta politika. Egunero ikusten ditugu komunikazio-medioetan gerren titularrak, Ukrainan, Gazan, baina titularretan presidenteen izenak baino ez ditugu ikusten, eta ez atzean dauden eta beren bizitzaren alde borrokan ari diren pertsonak. Horregatik, gure lanaren bitartez saiatzen gara jendea ezagutzera ematen. Izan ere, eurak dira garrantzitsuenak, baina, horrez gain, askatasuna bezalako balioak ikusarazten saiatzen gara”, azaldu zuen Sadatek.
Bidegabekeria, gerra, desberdintasun eta borroka asko ikusten dituela dio, eta zer gertatzen ari den kontatu nahi duela onartu zuen zinemagileak, “bai inguruan zer gertatzen den, bai norberarengan zer gertatzen den”. Hain zuzen ere, hori dela artearen magia eta boterea uste du: “Eta Sima’s song filmak hori transmititzen du. Bi emakume gazteri buruz hitz egiten du, ideologia, bizimodu eta sinesmen oso desberdinetatik datozen bi neskari buruz, baina, azkenean, bata bestearen alde sakrifikatzen da, euren adiskidetasunagatik. Hala, adiskidetasuna ideologiaren gainetik dagoela mahai gainean jartzera datorren proiekzioa da”. Filmak balio komunak beste guztiaren gainetik daudela transmititzen du, hala nola askatasuna edota giza eskubideak.
Gainera, gogorarazi zuen bere filma Afganistanen ere eskaintzen ari direla, “lur azpiko lekuetan, talibanek ezagutzen ez dituztenetan”. Izan ere, gogoratu zuen 2019ko abuztuan talibanak Afganistango gobernuan sartu zirela, eta ordura arte talibanak terroristatzat hartu zituzten nazioek egun batetik bestera iritziz aldatu zutela, hurrengo egunean horiekin hitz egiten ari baitziren. Horren ondorioz, hezkuntza emakumeentzat debekatu zutela dio, baita kultura, musika eta artea ere. “Herriaren ahotsa ahal den neurrian mantendu behar da eta herriarentzako espazioak mantendu behar ditugu”, gogoetatu zuen.
Ondorioz, balio unibertsalak sustatzea bilatzen duen jaialdia “zentzuz betetakoa” dela nabarmendu zuen.
