Adouna: mundua leku hobe bihurtzeko ametsa
Gambiako biztanleei euren bizi baldintzak hobetzen laguntzea da Adouna elkartearen asmoa, eta horretarako emakumeen ahalduntzean, jasangarritasunean eta hezkuntzan eragin gura du. Putzu komunitarioak egiteko proiektua abian dute.
Adouna elkarteak Gambian egindako ekintzetako bat.Adouna Munduko toki batzuetan jaiotzeagatik bizirautea zailagoa da batzuentzat, eta zailtasunok dituzten horien bizitza hobetzeko ahalegina da Adouna elkartea, mundu hobea eraikitzeko asmoa, alegia. Izan ere, adouna hitzak mundua esan nahi du wolofez.
Bidaiatzea gustuko duten eskualdeko herritarrek, herrialde pila bisitatu ostean, horietan laguntzeko zerbait egiteko ideiatik jaio zen elkartea, eta Afrika erdi-mendebaldeko hizkuntza nagusia den woloferaz jarri zioten izena: “Hori da Adouna: mundua leku hobe bihurtzeko bere hondar alea jarri nahi duen ametsa, gure ametsa den proiektua gero eta handiagoa egiten ari dena, gure xumetasunean”.
Busturialdeko herritarrek osatzen dute elkartea, eta Gambia dute eragiteko esparrua. Herrialde hori Senegalek inguratzen duen lur zati txikia da, erdi-erditik Gambia ibaiak zeharkatzen duena. Hain zuzen ere, Gambia da, izatez, Afrika kontinentaleko —irlak alde batera utzita—, herrialderik txikiena. Etnia desberdinek bat egiten dute, baina hiru dira nagusienak: mandinka, fuga eta wolofa. Nahiz eta gambiar gehienak musulmanak (%95) izan, askok lehengo tradizioetan sinisten dutela diote Adouna elkartekoek, xamanetan eta. Herrialdearen erdia dago alfabetatuta, 15 urtetik aurrerako biztanleen erdiak bakarrik baitaki irakurtzen.
Adouna elkarteak Gambian egindako ekintzetako bat.Adouna
Bizitzeko toki gogorra da Gambia, Giza Garapenaren Indizearen arabera, munduko 191 herrialdeetatik 174. postuan baitago. Beraz, herrialde «oso pobrea» da, baina dena ez da ezkorra. Kostaldean hondartza luzeak ditu, eta turismoa ere gero eta nabariagoa da uraren inguru horretan, bertan dortokak ikusi baitaitezke. Hipopotamoen bizitokia ere bada Gambia, baita krokodriloena ere. Jakinarazi dute turismoa kostako alde horretan aurki daitekeela, herrialdearen erdigunerantz bertaratuz gero, “bestelakoa baita errealitatea”.
Elkarte modura Gambian egiten du lan Adounak, baina Senegalen ere egin dute zerbait, oilo toki bat, esaterako. Hala ere, euren jarduna Gambian ardazten da, eta lau lan ildo dituzte zehaztuta: emakumeen ahalduntzea, hezkuntza, jasangarritasuna eta garapen ekonomikoa. “Emakumeak ahaldundu gura ditugu, etxetik ateraraziz, lan egiteko aukerak eskainiz eta sozialki boterea har dezatela bultzatuz. Izan ere, erlijioaren menpekotasunagatik, beti egon dira bigarren esparruan, eta hobekuntza egin gura genuen”, argitu dute Adounakoek. Horretarako, baratze komunitarioak eratzen dituzte.
Adouna elkarteak Gambian egindako ekintzetako bat.Adouna
Umeekin ere lan egiten dute eskoletan, uste dutelako umeak direla Gambiaren etorkizuna, horien arabera garatuko baita gero eremua. Begirada horri tiraka, ezinbestekotzat jotzen dute bide hori jasangarritasunetik egitea. Garapen ekonomikoari dagokionez, jatekoa eman beharrean, ortuak sortzen lagundu behar zaiela uste dute.
Ortuak, ahalduntzeko
Ura ezinbesteko elementua da edozeinentzat, baina Gambian arazo larria da hori lortzea. Hala, putzuak egiteko proiektua abiatu zuten Adounakoek, edateko ura lortzeko, horren bitartez ortuak sortzeko, eta, bide batez, emakumeen ahalduntzea bultzatzeko. Hala, sei putzu komunitario sortu dituzte.
Putzu horien eragina “sekulakoa” da, dauden tokien inguruan baratzeak sortzen baitituzte. Baina, lurrazpian 15 metrora dagoen ura ateratzeko, dirua beharrezkoa da. “Putzua sortutakoan, inguruan ortuak sortzen dira, milaka piper, uraza edota papaia haziz. Baina horiek mantentzeak lana suposatzen du, 35 graduko tenperaturetan; beraz, goizean zein iluntzean bertaratzen dira emakumeak gunea ureztatzera”, azaldu dute elkartekoek. Eta gehitu dute 200 emakumeren topaleku bihurtzen direla ortuak, «sekulako mugimendua» sortuz. Lanean dauden emakume horien %70 mutilatuta daudela zehaztu dute elkartekoek, gaztetatik ezkonduta, eta 15 urtetik gorakoek umeak izan ohi dituztela: “Familiek ezkontzen dituzte, eta etxeetan sekulako biolentzia egoten da. Eurentzat ortuetara joatea askapena da. Proiektua, beraz, ez da bakarrik jatekoa bultzatzeko asmoz egin, baita emakumeentzako askatze gune izateko ere”.
Lortzen duten generoa familian kontsumitzen dute, baina euren artean trukatzen dutenak ere badaude, baita merkatuetara joaten direnak ere.
Adouna elkarteak Gambian egindako ekintzetako bat.Adouna
Putzu komunitario horiek elkarte edota enpresen laguntzagaz sortu dituzte Adounakoek, eta horien ekarpenak eskertu dituzte.
Baina, putzu komunitarioez gain, putzu familiarrak ere egiten dituzte. Proiektu hori Barrutialdekoei esker hasi zuten. “Proiektua landu zuten gurekin, eta elkartasun azoka antolatu zuten, handik ateratako dirua familia putzu bat egitera bideratuz”, esan dute elkartekoek. Putzu horiek “merkeak eta funtzionalak” dira, eta 20 edo 25 metrotako sakoneratik ura ateratzea lortzen dutela azpimarratu dute: “Derioko elkarte bati esker ikasi genuen putzuak era erraz batean egiten, burdindegi batean lor daitezkeen materialekin. Etxe ondoan ortua izateak higiene hobea izatea dakar, baita elikatze eta osasun hobea izatea ere. Gainera, nor joaten da uraren bila? Etxeko neskak bidaltzen dituzte 3 kilometrotara, bi aldiz egunean, eta pisu itzela kargatu behar dute. Asko, gainera, eskolarik barik geratzen dira, hori egitearren”. Hala, dagoeneko zazpi familia putzu sortu dituzte, eta are garrantzitsuagoa: lortu dute putzuak egiten dakien talde bat horretarako heztea. “Guk diruagaz laguntzen diegu, materialaren parte bat ordainduz. Oso sinpleak dira, baina sendoak”.
Jasangarritasunerantz
Emakumeak ahalduntzeko behar horretan, Adounakoak ez dira bakarrik ari. Womens Initiative Gambia taldeagaz lan egiten dute. Landa eremuan dagoen emakume taldea da, emakumeen ahalduntzeaz gain, jasangarritasunaren alde lan egiten duena. “Taldeko presidentea emakume indartsua da. Berak hasi zuen ekimena, kaletik plastikoak hartuz eta horiekin poltsak egiten hasiz. Hala, emakumeak ahalduntzea bilatzeaz aparte, natura zaintzen ere aritzen dira”, azaldu dute.
Hala, eurei laguntzeko asmoz, joskintza tailerra ere bultzatu dute: makina batzuk erosi dizkiete, poltsak egin, eta horiek hemen saltzeko. Horrez gain, fabrika txiki bat ere badute, ikatz begetala sortzea helburu duena, eta, indarrak batuta, jostunek ikatzak gordetzeko poltsak egitea aurreikusi dute. Eta, halaber, konpresa berrerabilgarriak egiteko proiektua ere badute joskintza tailerrean: “Neskek, hilerokoa datorkienean, eskolara joateari uzten diote, han ez dagoelako komunik eta daudenak urik gabekoak direlako. Hala, akordio batera iritsi gara, eta jostunek konpresak josiko dituzte, gero horiek eskoletara eramateko eta han banatzeko”.
Ikatz fabrikari dagokionez, kokoaren azalagaz egiten dute ikatza Gambian, han asko dagoelako: “Birrindu eta kola moduko bat ematen diote, naturala, eta ikatzaren pastilla batzuk sortzen dituzte. Zergatik? Han deforestazio arazo larria dagoelako”. Ez dute elektrizitaterik eta denetarako erabiltzen dute egurra, elkartekoen arabera: basora joaten dira, bertan egurra hartzen dute, baina ez dute arbolarik ipintzen; ondorioz, gero eta zuhaitz gutxiago dago: “Ikatza sortzea egurra gutxiago erabiltzeko irtenbide egokia litzateke”.
Hezkuntza zentroa
Emakumeen taldearekin lankidetzan, ikaskuntza zentro bat sortzeko lanean ere ari dira Adounakoak. Emakume taldearen egoitzan kanpamendu bat dago, etxola batzuekin, eta eraikin bat sortuko dute bertan: inguru osoan erreferente izango den hezkuntza zentroa eraiki nahi dute, eskoletako umeak bertara joateko, arbolak landatzen edota putzuak egiten ikastera.
Adouna elkarteak Gambian egindako ekintzetako bat.Adouna
Hezkuntzari “garrantzi handia” ematen diote elkartekoek, eta, eskola inguruetara ere eroaten dute euren jarduna; zuhaitzak landatzen dituzte horietan. Dagoeneko zazpi eskoletan egon dira landaketak egiten, bakoitzean 50 arbola inguru landatuz. “Baina ez da bakarrik landatzea, da eurei azaltzea horrek daukan garrantzia”, gehitu dute. Gehienbat, fruta arbolak landatzen dituzte: mangoak, limoiondoak… “Hasi egiten dira eta gerizpea ematen dute, baita fruta ere, eta ingurua basamortu izatetik berdea izatera pasatzen da. Gainera, ikasleen erantzukizuna da arbola horiek zaintzea; bakoitzak arbola baten ardura dauka, eta egunero ureztatu behar du. Hori ere bada ikastea”.
Materiala ere banatzen dute eskoletan, kantinplorak, esaterako: “Ume batzuek 5 edo 8 kilometro egin behar izaten dituzte eskolara hurreratzeko, 40 gradurekin. Eta askok bideko putzuetatik ura edaten dute, askotan, gaixotuz. Hala, kantinplorekin bidean ura izateko aukera bermatzen zaie”.
Hartu-emanak eraikiz
Gambian lanean aritzeaz gain, Gambiako eta eskualdeko eskolekin ere hartu-emanetan daude Adounakoak. Esaterako, Gautegiz Arteagako Montorre eskolara joan ziren iaz, proiektuari buruzko xehetasunak azaltzera, eta bertako ikasleak hango ikasleekin hartu-emanetan jartzea erabaki zuten: “Udalarekin eta eskolarekin elkarlanean proiektua antolatu genuen. Eskolako umeek kantinplorak saldu zituzten eskolako logoagaz, eta horrekin nahiz udalak eskainitako laguntzarekin hango eskola batera laguntza eroan genuen”.
Izan ere, maiatzean “harrituta” geratu ziren eskolarekin: inguru oso lehorrean dago kokatuta, arbolarik gabe, gela zaharkituekin… “Ondorioz, zuhaitz batzuk landatu genituen, baina animaliek jan zituzten. Beraz, ingurua hesitu, eta berriro landaketak egin behar izan genituen”. Eta eskola inguruan apurtuta zegoen putzua ere konpondu zuten. Horrez gain, umeek gutunak elkartrukatu zituzten, eta horrek “egundoko poza” eman zien bai bertoko, bai hango ikasleei. Gainera, 260 umerentzako eskola materiala ere banatu zuten. “Eskola horretara hiru herritako 250 ume joaten dira, bi txandatan; batzuk goizez eta beste batzuk arratsaldez”.
Adouna elkarteak Gambian egindako ekintzetako bat.Adouna
Orain, eskolan beste putzu bat egitea dute aurreikusita: “Herrian ere pare bat putzu sortu gura ditugu, bertan ortuak sortzeko. Eskolako jendea oso inplikatuta dago, eta lan handia egiten dute”.
Aurrera begira
Beraz, dagoeneko sei putzu komunitario eta zazpi familia putzu sortu dituzte Adounakoek, 500 zuhaitz baino gehiago landatu dituzte zazpi eskola ingurutan, eta 200 kantinplora baino gehiago banatu dituzte: “Gero eta kontaktu gehiago ditugu han, eta gu ere erritmoa hartzen hasi gara”.
Aurtengo urtarrilean bi putzu komunitario egin badituzte ere, gutxienez beste hiru egiteko ametsa dute. Eta, familia putzuei dagokienez, bi egin dituzte dagoeneko, baina gehiago gura dituzte: hilero bat edo bi egitea da aurtengo asmoa, “betiere jasotako laguntzaren arabera”.
Ikaskuntza zentroagaz ere aurrera jarraitu gura dute: “Egitura bat eraikitzen ari gara, bertako jendeari lan bat erakusteko, eta martxoan martxan jartzea da asmoa”. Josteko tailerrari dagokionez, konpresa berrerabilgarrien tailerrari bultzada eman gura diote. Eskolekin lan egiten jarraitzeko konpromisoa ere badute. Gainera, basoberritzeak bultzatzeko, ekarpenak egiten segitu gura dute, Reforest the future elkarteagaz lankidetzan.
Helburuok lortzeko, laguntza jasotzeko bideak zabalik dituzte, eta eurekin harremanetan jartzeko helbidea herritarren eskura jarri dute: adounaproiektua@gmail.com.
Jarri dute mundua leku hobe bihurtzeko alea, eta horretan jarraituko dute.
