Zerbitzu publikoetan hizkuntza eskubideen urraketak "betikotzeko arriskuaz" ohartarazi du Behatokiak
Hizkuntz Eskubideen Behatokiak Hizkuntza Eskubideen Egoera 2021 txostena argitaratu berri du. Iaz hizkuntza eskubideen urraketei buruzko 1.199 kexa jaso zituzten, eta horietatik gehienak administrazioetakoak eta zerbitzu publikoetakoak dira.
Eskuman, Hizkuntza Eskubiden Behatokiko zuzendari Agurne Gaubeka bermeotarra. Argazkia: Hizkuntz Eskubideen Behatokia Hizkuntza Eskubideen Egoera 2021 txostena aurkeztu du Hizkuntz Eskubideen Behatokiak gaur [martxoak 25], Gasteizko Europa Jauregian egindako ekitaldian, eta bertan esan dutenez, administrazioa eta zerbitzu publikoak dira jaso dituzten kexa gehienen iturri. Ildo horretatik, zerbitzu publikoetan hizkuntza eskubideen urraketak “betikotzeko arriskua” ondorioztatu dute.
2021ean 1.320 intzidentzia jaso zituzten; horietatik 1.199 kexak izan ziren, eta 73, berriz, zoriontzeak eta kontsulta edo iradokizun ezberdinak. Eusko Jaurlaritzaren eta Nafarroako Gobernuaren administrazioak dira kexa gehien jaso dituzten erakundeak.
Iaz 20 urte bete zituen Behatokiak, eta urte hauetan eremu batzuetan hizkuntza eskubideen alorrak izan duen antzeko argazkia azpimarratu nahi izan dute.”Ez hori bakarrik, urte hauetan emandako pausoak edo egindako lorpenak arriskuan izan daitezke aurrerantzean”, ohartarazi du Agurne Gaubeka erakundeko zuzendariak. Garbiñe Petriati Behatokiko teknikariak esan du “tamalez, urte hauetako neurriek erritmo mantsoegia” izan dutela eta eremu batzuetan 2021ean ere “atzerapausoak” ikusi dituztela; izan ere, iaz jasotako intzidentziak 2020ko pandemia urtean baino “%15 gehiago” izan ziren.
Neurriak mahai gaineratzea, erantzukizun sozialaren parte dela gogoratu dute. Hala, hurrengo urteak erabakiorrak izango direla iritzita, Behatokiak deia luzatu die Euskal Herri osoko administrazio publikoei “lehentasunez herritarren hizkuntza eskubideak bermatzeko egun dituzten hutsuneak aztertu eta neurri eraginkorragoak martxan jarri ditzaten”.
Eremu sozioekonomikoa euskaldundu eta herritarren oinarrizko eskubideak borondatetasunetik harago har daitezen, “lege babes eta neurriak mahai gaineratzea” administrazio publikoek “bultzatu beharreko zerbait” ere badela gogora ekarri dute: “Baita erakunde eta enpresa pribatuek beraien bezero eta erabiltzaileen hizkuntza eskubideei aitortza egitea ere, gizarte justu eta berdinzaleago bat eraikitzeko duten erantzukizun sozialaren parte ere baita”.
Behatokiak Euskal Herri osoko administrazio publikoei eskatu die herritarren hizkuntza eskubideak bermatzeko egun dituzten “hutsuneak lehentasunez aztertzeko eta neurri eraginkorragoak” martxan jartzeko
Zerbitzu publikoetan herritarren hizkuntza eskubideak “uneoro eta berdintasunean” bermatzeko neurrien beharra nabarmendu dute, beste behin. Gaubeka bermeotarraren hitzetan, helburu hori lortzeko hizkuntza eskubideen “alde aktiboa eta pasiboa” landu behar dira: “Hau da, herritarrek ezin dute euskara erabili, zerbitzua eskaintzen duenak hori ahalbidetzen ez badu. Eta horretarako, araudi egokia eta bestelako lan-tresnak sortzeaz gain, lanpostu publiko guztiak zerbitzuak euskaraz eskaintzeko prestatuak egon behar dira: euskarazko arreta, informazioa, baliabideak… euskaraz ere lan egiteko gaituak egotea”.
Guzti horrek, hizkuntza eskubideen “erpin ezberdinak kaltetzen” dituela zehaztu du. Batetik, zerbitzu publikoak herritarren eskubideen bermean erreferentzia izan behar dira arlo sozioekonomikoaren euskalduntzerako, baina Behatokiko zuzendariaren iritziz, “tamalez”, lurralde eremu edo alor ezberdinetan administrazio publikoak berak “irizpide lausoagoak” izateak, eremu sozioekonomikoan ere “antzeko irizpideak erreproduzitzea” eragiten du. Bestetik, zerbitzu publikoetan hartutako erabakiek herritarren hizkuntza-ohituretan eragina daukate, zerbitzu publiko batzuk erdaraz jasotzera ohitu baitira herritarrak, eta Gaubekak esan du beste zenbaitetan euskara erabiltzeagatik “albo kalteak pairatzeak”, herritarrak “etsipenera eta bigarren mailako herritar sentitzera” eramaten dituela.
Agurne Gaubeka (Behatokiko zuzendaria): “Tamalez, lurralde eremu edo alor ezberdinetan administrazio publikoak berak irizpide lausoagoak izateak, eremu sozioekonomikoan ere antzeko irizpideak erreproduzitzea eragiten du”.
Araba, Bizkai eta Gipuzkoan urteroko ohiko hutsuneak errepikatu zirela azaldu dute: “Administrazioen hizkuntz lehentasunak hiztun kopuruaren arabera edo eremuka ezartzeak lotura zuzena du herritarren hizkuntz eskubideak berdintasunean ez bermatzearekin”. Txostenean jasotakoaren arabera, herritarrek hutsune nabarmenenak segurtasun eta herrizaingoan eta osasungintzan aurkitu dituzte, baina, era berean, “oraindik ere hezkuntzaren alorrean zein zerbitzu orokorrei lotutako modernizazioan euskarazko zerbitzuak jasotzeko arazoak daudela” ondorioztatu dute. “Auzitegietatik emandako oldarraldiek herritarren determinazioa eta aldarrikapenak ugaritu dituzte”, azpimarratu du Behatokiko eledunak.
Eremu sozioekonomikoan, euskarak geroz eta espazio gutxiago daukala diote, eta Petriatik gaineratu du, egiaztatu dutela “lege-betebeharra dagoenetan ere, euskarazko arreta eta zerbitzuak jasotzea gero eta zailagoa” izaten dela, gaztelaniaz eta frantsesaz gain, eremu horietan ingelesak ere euskarak baino “toki nabariagoa” hartzen baitu hainbat arlotan. Bestalde, aisian euskarazko eskaintza falta edo euskarazko eskaintza urriagoa izateak herritarren “kontsumo ohituretan eragin” dezakela ondorioztatu dute. “Eta, etorkizunari begira, txiki eta gazteei bideratutako eskaintza zein mezuekiko kezka nabaritu zen” adierazi du Behatokiko teknikariak. Era berean, eremu hauetan inongo lege-betebeharrik izan gabe, “beraien determinazioz” euskarazko zerbitzua eskaintzeko ahalegina egiten duten enpresa eta entitateak eskertzen jarraitzen dute herritarrek, “zerbitzuaren kalitatea eta herritarrekiko begirunea nabarmenduaz”.
