Hogeita hamar urteko ibilbidea, hasierako esentzia mantenduz
Jaiekin batera, Gernikako Txosna Batzordeak bere 30. urteurrena ospatuko du egunotan. Urtemuga berezi horretan, bezperada egunez, Urdaibai Kantaguneagaz batera pregoilari izateko aukera edukiko dute, eta txosna batzodetik "herritik eta herriarentzat" elkarlanean lan egiten dutela azpimarratuko dute.
Gernikako txosnagunea.Txosna Batzordea Gaur egun zaila egiten da Gernikako zein bestelako euskal herrietako jaiak txosna eremu barik imajinatzea. Hala ere, atzera begiratuz gero, ez dira beti hor egon, eta udalerri bakoitzeko txosna batzordeak oztopo, erronka edo bide ezberdinak jarraitu behar izan ditu gaur ezagutzen ditugun modukoak izatera iristeko. Gernikako Txosna Batzordeak, esaterako, efemeride berezia du aurtengoa, jaiekin batera 30 urteko ibilbidea ospatuko baitu. Hala, bezperada egunean [abuztuak 14] pregoilari lanetan ere arituko dira Urdaibai Kantagunea Kantuzaleen Alkarteagaz batera.
1995. urtera bidaiatuta, txosna batzordearen sorreraren oinarrian apustu argia zegoen: “Jai herrikoien aldeko apustua izan zen eta horrek forma ezberdinak hartu zituen”. Sasoi hartako Gernika-Lumoko udal agintariei hainbat eskaera luzatu zizkioten; hala nola, jaiei “buelta bat ematea” edota jai batzordea beste modu batera osatzea: “Jai batzordea ezin zen zegoen moduan osatuta egon, herritarren parte hartzea beharrezkoa zen”. Horrek, herrian gune, egitarau eta apustu herrikoia martxan jartzearen aldeko herri dinamika eratzea ekarri zuen. Lehen aldi horretan apustu horregaz bat egiten zuten eragile, elkarte eta antolatu gabeko jendeak bat egin zuen: “Denok helburu bategaz bat egin genuen. Lehenengo urte horretan apurketa eman zen”.
Gernikako txosnagunea.Txosna Batzordea
Hasiera batean udalak ate guztiak itxi zizkien: “Agindua ezer ez muntatzen uztea zen, ez dakigu zenbat denbora egin zuen poliziak bertan”. Horren inguruan denetariko erantzunak eman ziren, eta aurrerantzean “kontaktu ezberdinak” izan zituzten udal ordezkariekin: “Espazio hori uztea lortu zen azkenean. ‘Aurten hor geratu eta ikusiko dugu aurrerantzean nola moldatzen garen’ modukoa izan zen”.
Gernikako txosnagunea.Txosna Batzordea
Jai horien ostean, baina, txosna batzordearen eskarietako bat bete zen, jai batzordea “birformulatu” baitzen: “Herri mugimenduko jendea parte hartzen hasten da eta horregaz batera ulertzen da agian jaien antolaketa ez dela lan instituzionala, askoz izaera herrikoiagoa duen dinamika baino”.
Txosnen garrantziaz.
Hala ere, garai hartan udalaren helburua txosnagunea erdigunetik at geratzea zen, eta negoziaketen bitartean “pausoak ematen” joan zen batzordea: “Hasiera batean kanpoaldean ibili ginen; lehen urtean kuartel aurreko parkinean egon ginen”. Nabarmendu dutenez, bai “herri garaipen modura”, bai sozialki, pauso izugarria izan zen. Handik, skate park ingurura lekualdatu zituzten; periferian egoteak “aukerak” ematen zituela ikusi arren, batzordekideek “iparra Gernikako erdigunean sartzean” zuten ipinita.
Gernikako txosnagunea.Txosna Batzordea
Batzordea eratu aurreko Gernikako jaiak ere gogora ekarri dituzte txosna batzordekoek,”gainbeheran” zihoazela azpimarratuta: “Txosnak montatzen hasi aurretik jaiak aldapan behera zihoazen, are gehiago Bilboko jaiekin bat egiten zutenean. Ez zegoen ezer, ezta egunotan herrian egoteko gogorik ere”. Eragileek jaien eta espazioaren diseinuan parte hartzen hastean, baina, “bat egitea” eman zen: “Eragile mota oso ezberdinak zeuden. 30 urtetan interesagarria litzateke batzordetik zenbat eragile pasa diren ikustea: herri mugimendukoak, kirol taldeak, izaera instituzionalagoa dutenak… Eragileek txosna gune eta txosna batzordean euren lekua izan zuten euren ildo, borroka eta pankarta ipinteko”.
Gernikako txosnagunea.Txosna Batzordea
Halaber, ostalariekin ere “tirabirak” izan zituzten, batzuek konpetentzia legez ikusten zituztelako: “Urteen poderioz, ostalaritza txosnen alaitu bilakatu da maila batean, ez agian kolektibo modura, baina ulertu zen txosna batzordeak eta hor mugitzen zen jendeak bermatzen zuela Gernikan denok gozatzekoak ziren jaiak egotea. Eta horretan tabernak ere irabazten irteten ziren”. Hala ere, gaur gaurkoz ostalarien artean “iritzi ezberdinak” daudela antzeman dute: “Askok uste dute jaietako irabaziak txosnak eramaten dituela, baina ez dakite txosna batzordeak jaien egitarauari ekarpena egiten diola, jaiei ekarpen ekonomikoa ere egiten diegula”.
Gernikako txosnagunea.Txosna Batzordea
Azkenean, txosna guneak bere lekua lortu zuen Pasealekuan, bere forma aldatuz joan bada ere. Argazkiei erreparatuta, agerikoa da ” oso antolaketa ezberdinak” eman direla bertan, esaterako, kazeta modukoak izatetik barra formaturako jauzia eginda.
30 urte, hamaika eragile.
Txosna batzordetik belaunaldi zein eragile “oso ezberdinak” igaro dira, baina hala ere, 30 urteko ibilbidean beti “gutxieneko adostasuna” egotea lortu dute: “Txosna batzordearen hasierako esentzia mantendu egin da: txosna batzordea zertarako den, txosna gunea zertarako den…Gutxiengo horri tiraka hobekuntzak eta aurrerapausoak eman dira; esaterako, bote komuna”. Gainera, zozketak zozketa, urte jakin batean txosna tokatzen ez zaion eragileari ere bere lekua uzten diote, duela 30 urte egindako apustu horren parte direnek “apustuan parte hartzeko eskubidea” dutela ulertzen baitute: “Gernikako Txosna Batzordeak erakutsi du, posible dela 30 urte beranduago apustu horri eustea”. Izan ere, txosnak “beti” izan dira herri mugimendua finantzatzeko ditu iturri, eta horrek albideratzen zuen, eta ahalbideratzen du gaur egun ere, hainbat eragilek urten zehar euren dinamika aurrera eraman ahal izatea.
Gernikako txosnagunea.Txosna Batzordea
“Gu herriko eragileak gara, eta urtean zehar hainbat ekimen egin ahal izateko, jaietako diru iturri hori behar dugu, aldarrikapena egiteagaz batera”, nabarmendu dute batzordekideek. Izan ere, txosna batzordeak bizi duen oztopo nagusietakoa aurrekontua da. Izan ere, jai batzordearen parte dira, eta horretan musika talde bat dago, zeinean produkzio taldea egoten den. Hala, txosna batzorde eta udalaren artean erabakitzen dituzte jaietako kontzertuak zeintzuk izango diren, eta onartu dutenez, “beti egoten dira tirabirak”: “Produkzioak bere interes propioak ditu, agian talderen bat ekartzeko kontratua eginda duelako; guk, nolabait eragile eta herriaren ordezkari modura, gure interesak defendatzen ditugu, eta kartel potentea nahi izaten dugu. Aurrekontuak, baina, ez du inoiz horretarako ematen”. Horregatik, egitarau “txukunagoa” atondu nahian, batzordeak ekarpen ekonomikoa egiten dio jaien aurrekontuari.
Datozen urteetarako baina, beste erronka bat aurreikusten dute: TicketBai. Horren aurrean antolatu eta neurriak hartzen hasita dauden arren, txosnen aldeko aldarria zabaldu gura dute: “Txosnak ez dira diru iturria bakarrik, jai eredua dira, jai herrikoien eredu osoa da, Euskal Herriko herri gehienetan ematen dena. Jendeak borondatez lan egiten du, herritik eta herrairentzat denok ondo pasatzeko egitarau anitz eta zabala egiteko. Horrelako neurriak muga handia dira eta herri batzuetan agian aurre egin ahalko zaie, baina beste batzuetan ez, eta hori pena bat da. Instituzioek pegak jarri beharrean gauzak erraztearen alde egin beharko lukete”.
Gernikako txosnagunea.Txosna Batzordea
Ezarri gura duten neurria autogestioaren kontrako “eraso zuzena” dela uste dute, “inork” ez baititu txosnak irabazi asmodun instrumentu legez ikusten: “Kontrolatzeko beharrizanetik dator, euren markotik irteten den guztia kontrolatu edo zeresana izan nahi dute. Antolakuntza propioa da txosnen oinarria eta ikusiko dugu, baina borrokatik hasi genuen txosnen ibilbide hau eta uste dugu horren hautua urtero egiten dugula, oztopo guztiei aurre eginez; hori da hurrengo urteetarako lana. Antolakuntza propioaren printzio hori ezin dugu galdu”. Hala, herri antolakuntza, herritik eta herriarentzat elkarlanean dihardutela eta oztopoei bide beretik erantzuteko beharra izango dituzte aldarri bai jaietan zehar, bai pregoian zabalduko duten mezuan.
Jaietarako egitaraua.
Jai batzordearen parte izanik, egitarauaren nondik norakoetan eta kontzertuen aukeraketan parte hartzen badute ere, Gernikako Txosna Batzordeak egitarau propioa ere lantzen du Andra Mari eta San Roke jaietarako. Aurten, esaterako, San Roke egunean jarri dute fokua, abuztuaren 16an sukalki bazkaria antolatzeko apustua eginez: “Bazkaria egin nahi genuen eta egun aproposa izan zitekeela pentsatu genuen”. Bazkaria 30 urteetan txosnagunetik zein batzordetik igaro diren belaunaldiak batzeko aukeratzat dute. Halaber, berrikuntza legez eguerdirako magia saioa antolatu dute: “Proba da, ez dugu inoiz egin. Oro har interesgarria izango da bazkari eta egitarauak nola funtzionatzen duen ikusteko, eta agian, urte batzuetara, eguneko egitarauak ere antolatu daitezkeen ikusteko, gaueko girora hainbeste ez mugatzeko”. Printzipioz, 500 lagun batuko dira, hori baita bazkaria kudeatu ahal izateko ezarri zuten gehiengo kopurua: “Jendearen erantzuna itzela izan da, tiketak agortu ziren eta oraindik eskatzeko idazten dute”.
Gernikako txosnagunea.Txosna Batzordea
Arratsaldea “libre” utziko dute, batetik Pasealekuan gaueko kontzertuetarako soinu probak egiten direlako, eta bestetik, tabernek ere musika eskaintza izaten dutelako. Gauez, baina, berriro batuko dira. Su artifizialen ostean, 23:00etan, ekitaldia deitu dute, 30 urte aldarrike lelopean. Aurretik baina, Rukularen emanaldia egongo da, eta aurreratu dutenez, ez da eszenatoki gainean izango.
Era berean, duela bi urte hasitako bideari jarraituz, eta San Roketxu egunean jendea “berandu” irteten dela, eta “gero eta gutxiago” mozorrotzen dela ikusita, aurten ere mozorrotarako gaia jartzea aukeratu dute. Herritarren proposamenak jaso ostean, Gernikako kaleak musika talde eta abeslari mitikoz beteko direla uste dute: “Jendeak normalean ondo erantzuten du eta gaia jarraitzen du, gernikarrak direnak behintzat”.
