Bizitako hilabeteagatik eskertuta
EuskarAbenturak Gernika-Lumon egin du geldialdia gaur [uztailak 28]. Ekimenak 126 parte hartzaile bildu ditu aurten, tartean, Malen Salinas Gabikagogeaskoa, Amaiur Olabarria Urionabarrenetxea eta Izaro Alakabe Martinez eskualdeko hiru Jzioquitarrak.
Herritar batek baino gehiagok gazte talde handi batekin egin zuen topo atzo [uztailak 27], Gernika-Lumon. Batzuk Merkatu plaza parean aurkitu zituzten, beste batzuk Europako Herrien Parkearen inguruan, eta beste batzuk, Allende Salazar Herri Eskolara sartzen. Talde handia osatzen zuten, eta ondotik pasatzen zen edonoren arreta bereganatzen zuten, besteak beste bakoitzak bere trekking egiteko zapatilak edota motxila handia zeramatzatelako, erromesak balira bezala. Hala ere, atentzioa ematen zuen ezaugarririk baldin bazuten, gehiengo handiak jantzita zeraman kamiseta zen: naranja kolorekoa, urrutitik ezberdindu zitekeena. Kuxkuxeroren batek nondik datozen edota nora doazen galdetuko zien. ‘Atharratzetik Getxora’ erantzungo zieten. Hurreratu eta adin egon zirenak talde guztiak amankomunean zuen berezitasun nagusia hautemango zuen: denak euskaraz ari ziren. EuskarAbentura espedizioa zen.
Gaur ere [uztailak 28] ikusiko zuen herritarren batek edo bestek espedizioa, Allende Salazar Herri Eskolan igaro baitute gaua bai Jzioquitarrek zein familia urdinak. Kaletik aurkituz gero, begi-kolpez antzematen direnak jzioquitarrak dira, eta ez soinean daramaten elastikoagatik, 126 neska-mutil direlako baino. EuskarAbentura espedizioko parte-hartzaileak dira, 15 eta 17 urte bitarteko adina dute eta Euskal Herriko zazpi lurraldeetatik iritsitakoak dira: 26 Gipuzkoatik, 24 Nafarroatik, 13 Arabatik, 13 Lapurditik, 5 Behe Nafarroatik, 2 Zuberoatik eta gehiengoa, 43 jzioquitar, Bizkaitik. Guztira hiru dira espedizioan parte hartzen ari diren Busturialdeko herritarrak: Malen Salinas Gabikagogeaskoa (Gernika-Lumo, 2008), Amaiur Olabarria Urionabarrenetxea (Gernika-Lumo, 2009) eta Izaro Alakabe Martinez (Busturia, 2009).
Aukeraketa prozesua.
Uztailaren 1ean atera ziren Atharratzetik, eta hiru egun barru [uztailak 31] iritsiko dira beraien helmugara, Getxora. Marea naranjako kideak, baina, askoz lehenago hasi ziren bidea egiten. Abendutik martxora bitartean espedizioaren parte izateko plaza irabazi behar izan zuten, hautagaitza proiektu bat garatuz eta aurkezpen bideo bat bidaliz. Alakabek “beldurren inguruko lan literarioa” aurkeztu zuen, eta egindako lanagaz pozik, hautatua izango zuenaren sentsazioa izan zuen hasieratik. Olabarriak, berriz, sei bertso aurkeztu zituen “gizarte indibidualista, kolektibista eta guzti horren inguruan”: “Beldurra nuen, jende askok ematen duelako izena, eta ez nekielako beste askok gai berdina aukeratuko zuten; hala ere, bertsoak ikusita esperantza nuen, eta hartuko nindutela sentitzen nuen”. Idatzizko lana aurkeztu beharrean, ikus-entzunezkoaren aldeko apustua egin zuen Salinasek: “Bideo bat egin nuen, Urdaibain zehar mugitzen, dantzan. Beldurrei buruzkoa eta Guggenheim Urdaibai proiektuaren kontrakoa izan zen”. Hautatua ez izatearen beldurra ondo justifikatuta zegoen, 366 lagunek eman baitzuten izena aurre-aukeraketan: hau da %65,58a espedizioan parte hartu gabe gelditu da.
Amaiur Olabarria: “Etxera itzultzen garenean han berdina egongo da, baina hau ez da egongo. Ez dugu hilabete bat galdu, hilabete bat irabazi dugu”.
Parte hartzen duten gazteengan ohikoa den bezala, Seber Altube Ikastolan izan zuten hirurek EuskarAbenturan izena emateko aukeraren berri, baten batek aurretik espedizioan aritutako lagun edo ezagunen bat badu ere. Aitortu dutenez, koordinatzaileak ekimenaren berri eman ziotenean “segituan” sentitu zuten bat egiteko ilusioa, eta gaur gaurkoz, “oso pozik” daude hartutako erabakiagaz. Izan ere, egongo da oraindik EuskarAbentura zer den edo zertan datzan ezagutzen ez duenik. Formalki, antolatzaile eta bultzatzaileen hitzetan, “belaunaldi gazteen hizkuntza ohituretan eragiteko helburua” du espedizioak: “Euskara oinarri izango dituen harreman berriak eraikitzen lagundu nahi du, pausoz pauso Euskal Herria alderik alde gurutzatzen, egunerokoaren gorabeherak bizitzen eta txoko zein eduki berriak ezagutzen dituzten bitartean”. Jzioquitarrentzat, bestalde, “azaldu ezin den esperientzia” da: “Lagun batzuek esaten ziguten jai denak galduko genituela, hilabetez kanpotik ibiliko ginela eta abar. Hona etortzean baina, burbuila moduko bat sortzen da, mundu paralelo bat, eta ez digu inporta inguruan zer gertatzen den. Etxera itzultzen garenean han berdina egongo da, baina hau ez da egongo. Ez dugu hilabetge aldu, hilabete bat irabazi dugu”.
Malen Salinas: “Lehen agian erdarakadak esaten nituen eta konturatu naiz orain askotan zuzendu egiten ditudala”
Aniztasuna, bermatuta.
Marea naranjako 126 kideak hamabi pertsonako taldeetan banatuta funtzionatzen dute, bai arduradunei pertsonen kontaketa errazteko, bai jardueretan modu ordenatuan aritzeko. Taldeak berdinak dira espedizioaren hasieratik, eta jatorrizko lurralde, euskalki, adin eta hizkuntza-ohitura aniztasuna bermatuta daude guztietan: “Nire taldeak euskara ezertarako erabiltzen ez duen pertsona bat dago, eskolan ere A ereduan dabil, beste batzuek gehiago erabiltzen dugu, ama-hizkuntzatzat dugu, denetarik dago”, azaldu du busturiarrak. Salinasek berriz, aniztasun horren onurak bere buruan ikusten hasi denaz ohartu da: “Familia eta lagunekin euskaraz hitz egiten dut, baina lehen agian erdarakadak esaten nituen eta konturatu naiz orain askotan zuzendu egiten ditudala segituan, askotan nire buruan, bota aurretik”.
Jzioquitarrek espedizioak iraun bitartean euskaraz aritzeko konpromisoa hartu zuten bideari ekin aurretik, eta horrek hizkuntza aukeraketa erraztu du, euskara aukera “naturalena” bihurtuz: “Hemen jendearekin harremanak euskaraz hasi ditugunez, arraroa egiten zait edonorekin erdaraz egitea. Hona etorri naizenetik nire lehenengo, bigarren eta hirugarren hitzak euskaraz dira. Egia da kalean, lagunen artean, gero eta erdara gehiago entzuten dela, baina hemen ez zait irteten gaztelaniaz hitz egitea, harremanak euskaraz sortu dira”, azpimarratu du Olabarriak. Gainera, euskaraz mintzatzeaz gain, euskalki ezberdinetara ohitzen ari direla uste du: “Lehenengo egunetan Ipar Euskal Herriko lagunekin hitz egitean ez nien ondo ulertzen, baina gaur egun eurekin hitz egitearekin, ohitu egin naiz. Eta eurak ere gurera ohitu dira. Euskara ezberdinak erabiltzen ditugu”.
Etapak eta ekintzak.
Egun bakoitza “abentura bat” da EuskarAbenturan, parte hartzaileen hitzetan, “ezin iragarriezkoa”. Hala ere, bi egun mota bereizi daitezke: etapa duten eguna eta atseden eguna, zeinetan aurreko eguneko herri eta toki berean igarotzen duten eguna. Gaurko egunez, atseden eguna dute jzioquitarrek, eta “beranduago” esnatu dira. Atzo iritsi ziren Gernika-Lumora, eta gaur egun guztia bertan emango dute, bihar Bermeorako bideari ekiteko. Atseden eguna baina, hitz egiteko modua baino ez da, ekintzaz beteriko egitarauak prestatu baitute antolatzaile eta begiraleek. Atzo, esaterako, drag queenen edodrag-aren bitartez mundua aldatzea helburu duen House of Basqueers kolektiboaren bisita izan zuten eta gazteek makillajearekin probak egiteko aukera izan zuten, desfilea eta dantzan batu aurretik. Gaur berriz, Gernikako bonbardaketa oinarri hartuta, Gernika-Lumoko kaleetatik ginkana jolasean aritu dira. Arratsalde-iluntzerako, berriz, “pare bat ekintza sorpresa” prestatu dizkiete begiraleek.+
“Etapa dugun egunetan, esnatu eta segituan korrika noa komunera, leku askotan bakarra egoten delako eta ilara handiak sortzen direlako. Estera eta zakua batu, motxila prestatu, gosaldu eta etapa egin”. Etapak bukatu eta egun horretako helmugara iristean, denetariko eduki eta ekitaldiak izaten dituzte prest: kontzertuak, hitzaldiak, jolasak… Espedizioaren 28. eguna da gaur, eta Salinas horrelako egun asko bizi dituenaz jabetu da: “Fisikoki beste mila etapa egingo nituen lagun hauekin, baina bakarrik edo nebarekin egoteko gogoa ere badut. Sofan lasai egotea, inguruan beste 150 pertsona izan barik”. Olabarriak ere bere etxeko ohean “bost eguneko atsedenaldia” hartu eta beste hilabete batez EuskarAbenturan murgiltzearekin amesten du.
Izaro Alakabe: “Bidea dena berdina bada, errepikakorra, luze egiten da eta txarto pasatzen da; baina azkenean, lagunekin gaude denbora guztian”
Etapa batzuk beste batzuk baino gogorragoak dira, baina hirurak bat datoz taldean joateak bidea arintzen duela baieztatzean:”Bidea dena berdina bada, errepikakorra, luze egiten da eta txarto pasatzen da; baina azkenean, lagunekin gaude denbora guztian, beti duzu hitz egiteko norbait, eta azkarrago joaten da”.
Parte hartzaileentzat prestatutako ekintza asko “euskararen inguruan” izaten dira, esaterako, Taupa euskaltzaleen mugimenduko kideen bisita edo bertsolariak izan dituzte: “Baina dena ez da euskararen inguruan, denetarik lantzen da. Atzo, esaterako, drag queen batzuk etorri ziren. Euskarari buruz asko hitz egiten da, baina euskara erabiliz beste gai asko ere lantzen dira, feminismoa adibidez”, nabarmendu du Olabarriak. Hala, 28 egunetan dozenaka ekintzaz gozatu badute ere, bakoitzak bere momentu kuttunena du: Olabarriak, esaterako, Auritzetik Abaurregainara egindako etapa du gogoan: “Denek diote gogorra izan zela, euria egin zuelako, galdu egin ginelako eta luzea izan zelako. Nik uste dut, etapa horretatik aurrerako etapak ‘beno, gogora izan daiteke baina pasatu egingo da’ moduan hartu ditudala. Etapa horretan oso ondo pasatu nuen, euriarekin, musikagaz… Lasai joan nintzen, gogorra izan bazen ere ondo pasatu nuela pentsatuz”. Busturiarrak Baionako Bernat Etxeparen Lizeoan zeudela Puntu Kakotx elektrotxarangak bisitatu zituenekoa gogoratzen du, “denek kantuan” aritu zirelako. Salinasek berriz, atzo herrira heldu zireneko momentua nabarmendu du, jaioterria “sentsazio ezberdin bategaz” bizi izan zuelako: “Ez nengoen nire lagunekin, EuskarAbenturako lagunekin nengoen”.
Familia urdina. Espedizioan kolore laranja nagusitzen da, baina ekimen aurrera egin ahal izateko gogor lanean diharduten pertsonak identifikatzen dituen pertsonak (xerpak) beste kolore batez jantzita doaz, zehazki, urdinez. 30 heldu inguru dira, espedizioan zehar funtzio ezberdinak betetzen dituztenak: begiraleak, sendagileak, erizainak, gidariak, logistika arduradunak, kamerariak edota kazetariak dira. Horietan ere, aniztasuna bermatzen dute.
Olabarria: “Pozik gaude, baina lagun asko agian berriro ez ikustearen aukera dago, eta pena ematen du.
Hamabi taldeetako bakoitzak xerpa arduradun bat du, eta abenturan zehar jzioquitarretatik gertuen dauden pertsonak dira. Salinasen xerpa Ipar Euskal Herrikoa da, eta hasieran “ez zuela ulertuko” uste bazuen ere, gaur egun “eskertuta” dago: “Ez banintz hemen egongo agian ez nuke euskalki hori hurbiletik ikusiko”. Alakaberentzat espedizioan zehar “aita eta ama bezalakoak” izan dira, eta Olabarriak elkarrekin igarotzen duten denborak harremana estutu duela uste du: “24 orduz gaude batera, eta ez dago adin tarte handirik gure artean. Begirale bi 2007koak dira, begirale praktikak egiten daude. Gu baino bi urte gehiago, Malenek baino bat gehiago. Gainera, beraiek ere agintari rola ez betetzen saiatzen dira, hau da, lagunak gara baina behar denean bakoitzak bere lekua daki”.Hain da estua xerpa eta gazteek sortu duten harremana non, oraindik espedizioa amaitzeko hiru egun falta dituztelarik, gutxieneko adina ematean familia urdinaren parte izaten ahaleginduko direnaren ziur daude: “Ikusten dugu beraiek ere oso ondo pasatzen dutela”.
Hilabetearen amaiera gero eta hurbilago dago. Gero eta kilometro gutxiago falta dituzte Getxora iristeko, eta horregaz batera, EuskarAbenturaren zazpigarren edizioari bukaera emateko. Parte hartzaileak “ziur” daude familiek helmugan batzean negar egingo dutela, baina tristezia baino “nostalgia polita” izango dela uste dute: “Pozik gaude, baina lagun asko agian berriro ez ikustearen aukera dago, eta pena ematen du. Bizkaitarrak agian gehiago ikusiko ditugu, baina Ipar Euskal Herrikoekin hitz egin arren, elkar ikustea ez da hain erraza izango. Getxon bai, baina ziurrenik bi egun lehenago ere negarrez hasiko naiz, ez dugu bukatzea nahi”.
Hala ere, bizi izan dutena “esperientzia bakarra” dela uste dute. Beraien esperientzia xehetasun guztiekin partekatu arren, uste dute inork ezingo duela azken hilabetean Euskal Herria zeharkatzen bizi izan dutena ulertu, soilik beraiekin egon direnak. Saiatu saiatuko dira, bizitako guztiak kontatzeko hilabete baino gehiago beharko badute ere, beste batzuek ere zapatillak jantzi, eta euskara ahoan, horrelako esperientzia “aberasgarria eta eraldatzailea” bizitzea nahi dutelako.
