Liberoamerika ekimenak euskal idazle gazteen lanak bildu ditu ‘Izotzetan islatuak’ liburuan. Bertan, Alex Uriarte idazle gernikarraren bi poema irakurri daitezke.
Liberoamerika literatura sustatzeko ekimena da. Argentinan hasi zen Latinoamerikako literatura sustatzeko asmoz, eta Bartzelonatik igaro ondoren, Euskal Herrira iritsi da. Euskal idazle gazteen lanak biltzeko asmoagaz, deialdia zabaldu eta Izotzetan islatuak liburua osatu dute. Bilduma horretan parte hartu duten idazleen artean dago Alex Uriarte. Bakarrizketetan oinarritutako bi poema batu ditu.
Zelan eduki zenuen Liberoamerika ekimenaren berri?
XXI. mendean gaude, eta sare sozialen bidez ezagutu nuen ekimena. Horrez gain, Iosune de Goñi proiektuaren editorea argazkilaria da, eta Arranon erakusketa bat jarri zuen. Aurkezpena Asier Zugadik egin zuen, eta berak ere komentatu zidan proiektua. Ordurako aurkeztea pentsatuta neukan, baina alper nenbilen. Berak animatu ninduen.
Zerk bultzatu zintuen azkenean parte hartzeko erabakia hartzera?
Argitaletxea benetakoa izateak. Ez dago tranparik. Adibide bi: gaur egun, argitaletxe mainstreamek gazteei bideratutako eskaintzak zabaltzen dituzte, baina gero, aurkezten diren idazle gehienak izen handikoak dira, ibilbide luzekoak. Sariketetan ere antzekoa gertatzen da. Gazteentzat zuzendutako lehiaketa batean parte hartu nuen, eta irabazlea eta bigarrena 40 urtetik gorako idazleak ziren. Hori ikustean desmotibatu egin nintzen. Baina Liberoamerika ezagutu nuen, eta hiru kontuk arreta deitu zidaten. Benetan gazteei zuzendutakoa dela, izan ere, ez dakit idazleren bat 30 urtetik gorakoa den. Bestetik, kontzientzia soziala duela, gaur egunera bideratutakoa, jende konprometitua baitago. Eta, batez ere, argitaletxe feminista izatea gustatu zitzaidan. Editore denak, Argentinakoak, Bartzelonakoak eta Euskal Herrikoak neskak dira, eta lanen %80 baino gehiago emakumezkoenak dira bilduma honetan. Hori oso positiboa eta beharrezkoa da.
Zuk ere ikuspuntu feministatik idatzi duzu?
Txarto dago esatea, baina nire ustez eta hurbilekoen ustez, emakumezkoa ematen dut idaztean. Bitxia da. Ez da aurretiaz pentsatutako zerbait, horrela ateratzen zaidan kontua da.
Zer landu duzu testuetan?
Bakarrizketak dira. Nire biriketako lorategia eta Hiria eta zure oroitzapena deitzen dira poemak. Lehenengoa nire buruagaz dudan bakarrizketa bat da. Testu bukaeran zabaltzen dut apurbat bigarren pertsona batera, ‘zu’ eta ‘zuek’ erabiltzen ditut. Bigarren poeman bi elementu lantzen ditut: oroitzapenak eta lekuak. Oroitzapenek indar handia dute nigan, eta ez gara kargutzen lekuek zelako pisua daukaten bakoitzarengan. Testuan joan-etorri hori dago hiriaren eta naturaren inguruan. Irakurri duten bi pertsonak esan didate Gernikaren edo Euskal Herriaren idealizazio bat izan daitekeela. Ez nintzen horren bila joan.
Bakoitzak bere interpretazioa aurkitu dezake zure testuetan.
Horixe da politena. Idaztea hazi bat landatzea da. Hazi batek pertsona bat elikatu dezake, eta hori ez da gutxi. Solo bat ere sortu dezake, jende askorengana helduta.
Ohikotasunean idazten dituzun poesiak bakarrizketak dira?
Uste dut ez dakigula poesia idazten. Bilduma honetan agertuko dena, eta nik idatzi dudana poesia bezala bataiatu ahal da, baina kale batean aurki daitezkeen kartelak ere poesia izan daitezke. Edozer da poesia. Eta idaztearen mundua oso bakartia da. Blog batean idazten dut, eta oso bakartia da blogean idaztea. Beti bilatzen da introspekzioa. Askotan elementu pertsonaletik hasita tesi sozial batean bukatzen da.
Euskal gazte literaturaren errealitatea zelakoa da?
Iruditzen zait gero eta gehiago zabaldu, gero eta gehiago zarratzen garela. Munduko influentzi, bide, sare sozial… guztiak ditugu, baina lehengo bide tradizionalak askoz ere eraginkorragoak zirela iruditzen zait; ahoz ahoko transmisioa edota egunkariak kasu. Orain Txinan irakurri ahal zaituzte, baina oso gaitza da inguruko jendearengana heltzea. Kanta edo testu bat oparitzea dagoen gauzarik handiena da. Ez gara kargutzen zure egiten duzun testu bat oparitzea zelako oparia den. Eskerrak ematen ikasi behar dugu.
Idazten ere jende gazte asko dagoela uste duzu? Liberoamerika bezalako ekimenek beste gazte batzuen lanak ezagutzeko aukera ematen al dute?
Ate bat dira. Hala ere, jende gazteak aurreiritzi estilistikoak ditu: «Nik ez dakit idazten». Alde batetik, ze esango dutenari beldur direlako. Munduko gauzarik arriskatuena, baina politena da niretzat. Eta, bestetik, teknika aldetik idazten ez dakitela idazten pentsatzen dutelako. Baina, zergatik? Ortografia ez kontrolatzearren? Ez dituzulako klasikoak menderatzen? Badago jendea ez zaiona irakurtzea gustatzen eta nik idazle fin bezala dudana.
Liberoamerika bezalako ekimenak beldur hori gainditzeko beharrezkoak dira?
Behar-beharrezkoak dira. Plaza bat eskaintzeaz gain, plaza horretan zure moduko jendea dagoela ikusten duzulako, sareak sortzen ditu. Ez duzu aurkituko bilduma honetan Kirmen Uribe bezalako idazle bat. Zure moduko beste norbait egongo da, oso desberdina, baina kezka, beldur eta ilusio berak dituena.
Sareen beharra nabaria da?
Bai, eta oso argitaletxe gutxi daude sare hori sortzen dutenak. Literaturzale bat bere beldur estilistikoei aurre egiten ikustea eta horrelako plataformak izatea ez da gutxi garai honetan. Liberoamerika, testuekin edo testu barik, sare bat da. Plataformak badaude, baina zuzenean gazteei zuzendutakoak nik ez ditut asko ezagutzen. Esango nuke bakarretakoa dela. Eta gaur egungo egoeran gehiago egon beharko lirateke. Horretaz ohartzeko balio izan du konfinamenduak. Orain arte beti esan izan dugu kultura garrantzitsua dela, baina aho txikiagaz. Baina gelan itxita egonda, aurrera egiteko bideak musika, literatura, filmak, aldizkariak… direla ohartu gara. Sasoi ona da aldarrikatzeko kultura beharrezkoa dela. Jende gutxi dago horren alde egiten, eta udaletatik hasita, kultura gehiago sustatu beharko lukete. Ez dut ikusten lehen lerroan dagoen kontua denik.
Hatsan ere publikatu duzu.
Iparraldeko bilduma bat da, eta bertan ere parte hartu nuen. Olerkigintzarako izan zen deialdia, baina denetariko testuak daude. Bertan publikatzea motibazio kontu bat izan zen. Publikatu ez nuen lan luze bat neukan, baina ez zegoen prest. Hala ere, Paco Aristik idazteko esan zidan, eta hortik sortu zen aukera.
Eta orain, zer daukazu esku artean?
Fanzine bat ateratzeko asmoagaz gabiltza Busturialdean. Momentuz, talde bat sortu dugu, herritarrentzat zabalik dagoena, eta proiektua finkatzen gabiltza. Eskualdeko sorkuntzari lekua egitea da asmoa. Eskualdean batasuna lortu eta esplotatu beharrekoa esplotatu gura dugu. Sorkuntza asko dugu eskualdean. Literaturaz aparte, beste alde artistiko batzuekin uztartzea gustatuko litzaiguke. Baita gaurkotasuna, efemerideak, ilustrazioa, argazkilaritza, edizioa… landuko dituena. Kantarrabi deituko da, eta atal bakoitzak izen berezia izango du. Okatik itsasadarrerantz jaitsi ohi zen behe-lainoari deitzen zitzaion horrela, eta horren sinonimotzat zuten ‘Gernikako lainoa’. Hori aukeratu dugu, kostakoei ez ezik, gernikaldeko inguruari ere erreferentzia egiteko.
