"Natura hezkuntza formaletik urrundu nahi dut"
Jon Garatxena (Ajangiz, 1999) "naturzaleak" hegaztien bitartez gizartea naturagaz konektatzea du xede eta, horretarako, Urdaibai Bird Centerretik igaro ostean, bere proiektua sortu du: Birding Shop.
Amamagaz batera ortura joaten hazi eta hezi da Jon Garatxena «naturazale» ajangiztarra. Baratzean igarotako orduek eta amamaren ahotik jasotako ezagutzek naturaz eta hegaztiez maitemintzea eragin zioten, eta, egun, pasio hori lanbide du, Birding Shop proiektua sortuta. Jendea naturara hurbiltzeko edukiak partekatzen ditu bai sare sozialetan, bai presentzialki.
Nondik datorkizu naturarekiko eta hegaztiekiko zaletasuna?
Hegaztiena beranduago etorri zen, baina uste dut bizi naizen lekuak asko egiten duela; ajangiztarra naiz, kanpantxuarra. Amamagaz asko joaten nintzen ortura, eta berak berba asko egiten zidan, bereziki, sendabelarrez eta ortuko denborez; noiz zer landatu eta abar. Gero, nire esplorazioagaz hasi nintzen: basora edota arrantzan joan, zapaburuak harrapatu… Naturan egote hark egin zuen niri natura gustatzea. Haurtzarora eramaten nau, eta bertan nago gusturen. Natura da nire habitata.
“Nire helburua beti da nire zaletasuna transmititzea”
Ikasketetan ere natura izan duzu oinarri.
Bai, ez nekien zer nahi nuen, baina argi nuen zer zen nahi ez nuena. Horiek baztertuta, Biologia, Geologia eta Ingurumen Zientziak ziren nire hiru aukerak. Biologia arlo zelularrean zentratzen zela esan zidaten, eta ni naturzalea naiz, baina ukitu ahal den natura horren zalea. Ingurumen Zientziak aukeratu nituen, baina uste dut beste bidea hartuta ere ez litzatelela emaitza aldatuko.
Aditu legez, dibulgazio lana egiten duzu.
Ez zait aditu hitza batere gustatzen, uste dut denok dugula zer ekarri mundu honetara. Nik nire burua naturzale moduan definitzen dut; natura gustatzen zait, gehiago edo gutxiago jakinik, eta nire helburua beti da nire zaletasuna transmititzea, eta horretan aritzen naiz. Ez dut nire burua profesionaltzat, uste dudalako beste lan bat dudala: daukadana eta dakidana eskaintzea.
Eta, horretarako, erreferenteak izan al dituzu?
Bai, nik ereduak izan ditut. Lehenengo, Bear Grills telebistan gehien ikusten nuen, El ultimo superviviente: oihanean zehar nola joaten zen ikusi, bizirauteko egiten zituen trikimailuak ezagutu… Amari esaten nion bera izan nahi nuela. Gero, frikiok beti aurkitzen garenez, Urdaibai Bird Center inflexio puntua izan zen. Jende interesgarria ezagutu nuen, eta harritu egin ninduen bertako langileek zenbat dakiten ikusteak.
Zenbateko garrantzia du Urdaibain zentro horrek?
Niretzat, oso handia. Uste dut eman diren mugimendu soziologikoengatik asko urrundu garela landa eremuetatik, eta gaur egun gure gizarteak natura falta duela. Denbora oso gutxi ematen dugu naturan, eta horrek asko eragiten digu egunerokotasunean. Bird Centerra zoazenean, igarri egiten da zerbait garrantzitsua dela, naturagaz konektatzen gaituelako, kasu horretan, hegaztien bitartez. Niretzat giltzarri da: naturarekiko konexioa izateko zubia.
Dibulgazioa eta ingurumen hezkuntza lantzen dituzte. Zein nahiago duzu?
Uste dut eskutik doazela, zabaldu ahal izateko ezagutu egin behar duzulako. Gainera, natura, ingurumena oso aldakorra dira; horregatik, lehenengo ikertu egin behar da ingurunean gertatzen dena, eta gero hezkuntzan hasi. Hala ere, uste dut bokaziozkoagoa dudala hezkuntza: ume bati erakutsi eta pasioa transmititzen badiot, ohera pozik noa; horixe da gehien gustatzen zaidana, baina biak behar dira.
Orain zure proiektuagaz zabiltza: Birding Shop.
Bai, izenak nahastu egiten du, beste gauza baterako jaio zelako. Hegaztiekiko zaletasuna izateko lehenengo ezagutu egin behar da, eta horretarako materiala behar da. Ikusmen ona izan dezakezu, baina ekipamendua behar da, eta erreminta horiek falta zirela ikusi nuenez, denda bat egitea pentsatu nuen. Bird Centerregaz lotura egiteko ingelesez jarri genion izena. Edukia egiten hasi nintzenean, baina, beste beharrizan bat aurkitu nuen: kontua ez da jendeak baliabideak behar dituela, zaletasun horren inguruko informazioa behar du. Proiektua beste leku batera eraman, eta izen aldaketaren prozesuan gaude.
“Naturara joatea kostatzen zaigu, eta nik inguruko jendea naturan hezi nahi dut”
Bird Centerregaz lotuta al dago?
Bertan jaio da, baina independentea da. Ez gara bazkideak, baina hartu-eman konstantea dago. Hutsune hori ikusi genuen, bete nahi izan dugu, eta ni jarri naiz proiektuaren aurrean. Orain ez dut bertan lan egiten, baina Inguruko Hegaztiak proiektuaren buru naiz, esaterako. Lana uztea erabaki nuen, horrek dagoeneko ondo funtzionatzen duelako, eta orain besteak ere funtzionatzea behar dugulako. Nire apustua da.
Feedback ona jaso al duzu?
Bai, jendeari edukiak gustatzen zaizkio, eta hartu-eman oso polita ikusten dut sare sozialetan, baina presentzialki hobetzea falta zaigu. Astebururo egiten dut zerbait: irteerak, hitzaldiak… Jendeak etorriko dela esaten du, baina gero ez da horrenbeste animatzen; pausoa ematea, naturara joatea, kostatzen zaigu, eta nik inguruko jendea naturan hezi nahi dut. Erronka handia da, baina txikitasunetik handitasunerantz goaz.
Zein da zure helburu nagusia?
Oso argi dut: hegaztien bitartez jendea naturarekin konektatzea.
Eta horretarako hitzaldiak egiten dituzu.
Bai, han-hemen hartzen ari naiz, esperimentatzen. Eskoletan egon naiz, baina uste dut esparru hori Bird Centerrek nahikoa ondo betetzen duela jadanik. Nik natura hezkuntza formaletik urrundu gura dut.
“Pertsonok pertsonekin konektatzen dugu, eta ez da gauza bera nik esaldi bat idaztea edo esatea”
Ekoantsietatea al duzu?
Errealitate hori hor dago, baina ni egin ahal dudan horretan zentratzen naiz. Ulertzen dut alarma ekologikoak jendea larritzea, baina bitxia da hori konpontzeko ezer egiten ez dugula ikustea. Gizartea ingurumen baloreekin hasi nahi dugu, baina hirian. Uste dut hor dagoela lanketa.
Sare sozialetan ere aktiboa zara.
Argi nuen hor egon behar nintzela eta ni agertu behar nintzela: pertsonok pertsonekin konektatzen dugu, eta ez da gauza bera nik esaldi bat idaztea edo esatea.
Eduki asko euskaraz sortzen dituzu, gainera.
Sare sozial batzuetan gaztelaniaz ere egiten dut. Baina nire ama hizkuntza euskara da, eta Instagramen, adibidez, nire burua den bezalakoa erakutsi nahi dut: euskaraz. Youtuben, bestalde, beste helburu batzuekin, beste modu batera aurkezten naiz.
Jarraitzaileak euskaldunak al dira?
Denetarik dago, baina helburua ez da zenbakizkoa, hegaztien bitartez jendea naturarekin konektatzea baino. Nola? Modu askotara, baina helburua beti hori izango da.
Nola lortzen duzu hartzailearekin konektatzea?
Nik bizipenen bitartez konektatzen dut, datuekin baino gehiago. Txantxangorria oso gorria da esatea baino, aitagaz ibiltzen nindoala txantxangorriak ikusten nituen une hori azaltzen dut.
Zein da zure hurrengo erronka?
Helburua horretaz bizitzea da, eta badakit ze pauso eman behar ditudan. Badakit gizartean sartzeko modua era digitala dela, eta horretan nabil. Honetatik etekina ateratzea eta natura naturan egonda erakustea dut helburu.
