Urdaibaiko altxor ezezaguna
Askok jada ezagutzen dute Urdaibaiko paduretako ikuspegi zoragarria eskaintzen duen Gernika-Lumo, Forua eta Murueta batzen dituen ibilbidea. Gune eder hori, eremu horretako natura ezagutzeko eta behatzeko aukera aparta izateaz gain, Busturialdeak izandako industria jardunaren erakusgai ere bada. Hantxe dago, esaterako, Muruetako antzinako teila fabrika izan zena.
Hala ere, bide horretatik jarraituz, ezkutuan, badago oso jende gutxik ezagutzen duten beste kokaleku txiki eta miragarri bat ere: Muruetako portua. Sinestezina badirudi ere, Urdaibaiko paduren barne-barnean dagoen gune horrek portutxo txiki bat izan zuen orain ez asko.
Portua herriko ontziolen parean dago, eta herriko nagusiek Dinamita ezizenez deitzen diote. Ezizenaren jatorria instalazioak zeukan xedetik dator: lehergaiak, batez ere dinamita, gabarra txikietan kargatzeko asmoagaz sortu zen toki hura.
Portua herriko ontziolen parean dago, eta herriko nagusiek Dinamita ezizenez deitzen diote. Ezizenaren jatorria instalazioak zeukan xedetik dator: lehergaiak, batez ere dinamita, gabarra txikietan kargatzeko asmoagaz sortu zen toki hura.
1902. urtean jarri zuten martxan Urdaibaiko itsasadarraren ondoan portu txikia. Trenbidea Sukarrietaraino soilik iristen zen garai hartan, eta Galdakaotik ekartzen zituzten lehergaiak ahalik eta modu seguruenean garraiatzeko bide baten bila ari ziren; urte batzuk lehenago gertatutako ezbehar handi baten ondorioz, herritarren segurtasunarekin arduratuta baitzeuden.
1893an, Galdakaoko lehergaiak Santanderrera itsasotik garraiatzen zituen lurrunontzi batek, Cabo Machichaco-k, izugarrizko ezbeharra izan zuen: ontziaren sabelean zeuden 51 tona dinamita lehertu, eta 500 hildako baino gehiago utzi zituen Santanderren.
Dinamita Urdaibaitik. Bilbotarrek, izututa, ez zuten nahi lehergaiak hiritik pasatzerik, eta ordezko garraiobide bat ezartzeko eskaera egin zuten. Arrazoi horregatik erabaki zuten dinamita eta gainerako lehergaiak Muruetatik igarotzea.
Handik, gabarra txikietan kargatzen zituzten, eta, Urdaibaiko itsasadarretik zehar, Arketara eramaten zituzten, non itsasontzietara igotzen zituzten, hortik Santander, Sevilla edo Bartzelonara itsasoz garraiatzeko.
Hasiera batean portua egurrezkoa izan bazen ere, gerora instalazioak indartu eta handitzea erabaki zuten lan karga handituz zihoan bitartean. Hala, 1946. urtean, hormigoizko bi ontziraleku, biltegiratzeko eraikina, estalpea eta portuarentzako horma bat eraiki zituzten. 60ko hamarkadara arte iraun zuen bizirik Dinamitak.
Errepideetako azpiegitura modernoekin batera lehergaiak kamioiz garraiatzen hasi ondoren, portuak garrantzia galdu zuen, eta, gaur arte, ezkutuan geratu da Muruetako zein inguruetako bizilagunentzat.
Bizi berri bat. Muruetako Udalak ez dauka gunea ahazturan uzteko asmorik, eta, hori dela eta, portu txikia eta haren ingurua biziberritzeko proiektua jarri du martxan. Ondare historiko industrial garrantzitsua dela uste dute herrikoek, eta, bertan hondatzen utzi beharrean, helburu didaktiko eta kultural bat izanda eraberritzeko asmoa daukate.
Horrela, portuko instalazioak herritarrentzako egokituko dituzte, Muruetako herriaren ikurretako bat biztanleriari irekiz eta herriarekin lotuz. Portura iritsi ahal izateko oraingo bidea aproposa ez denez, Murueta eta Gernika-Lumo batzen dituen pasabidea -Urdaibaiko itsasadarraren ondotik igarotzen dena- portua dagoen guneraino luzatzeko asmoa daukate.
Instalazioak berritu eta egokitzeaz gain, itsasadarreko gune hori leku kultural bilakatu nahi dute. Busturiko zeramika fabrikan lanak egiteko erabiltzen ziren labeak eta tximiniak inguru horretan daudela aprobetxatuko dute elementu guztiak ibilbide berean batzeko.
Era berean, ibilbidean zehar informazio panelak jarriko dituzte. Modu horretara, Urdaibaiko historiaren zati bat ezagutaraziko dute, leku pribilegiatu hori publikora zabalduz, Murueta inguruko natura eta industriaren historia bateratzeko helburuarekin.
