Jabi Salutregi: "Komunikazioak oraindik ere eragiteko eremu indartsua du Euskal Herrian"

Aintzina Monasterio

2015/11/20

Argazkia: Gorka Rubio/Argazki Press

Hiru zatitan zazpi urte eta erdiko zigorra bete ostean, urriaren 29an geratu zen aske Jabi Salutregi (Bilbo, 1950). Etxean dela ospatzeko, bihar ekitaldia egingo dute Ean. Libre geratu zinen egunean harrera beroa jaso zenuen Ean. Biharkoa herriak egin didan harrera borobiltzeko da. Burgostik heltzean, nire zain zegoen jendetza topatu nuen, maitasun osoz zeuden itxaroten, eta hori oso hunkigarria eta izugarria izan zen. Ez zen inor falta. Maitasun eztanda izan zen: besarkadak, musuak… Eguen arratsaldea izanda jende gutxiago batuko zela uste nuen. Herri osoarengatik maitatua, ulertua eta babestua sentitu nintzen, eta hori oso garrantzitsua da. Pozteaz batera, harrotasunez bete eta barrutik apurtzen zaitu. Berbarik ere ezin nuen egin. Ordutik, laino batean nagoela dirudi eta hankak lurrean izatea kostatzen ari zait. Kartzelako atarian ere senide eta lagun asko zenituen zain. Banekien Busgosko kartzelaren atarian zain zeudela, baina ez nekien hainbeste jende joango zenik eta halako zalaparta sortuko zutenik. Atarira heltzen ari nintzela, jendea ikusi nuenean, emozioagaz barrutik zerbait apurtzen hasi zitzaidan. 17 urte atzera eginda zelan gogoratzen dituzu egunkariaren itxieraren osteko egun, hilabete eta urteak? Saminez eta amesgaiztoz beteriko 17 urte hauek mindu gabe, soseguz eta on egin didan bizi-esperientzia moduan gogoratu gura nituzke. Egunkaria uztailaren 15ean itxi zuten eta 22an atxilotu ninduten. Tarte horretan erreakzionatzeko astia eduki nuen Euskadi Información egiten. Baina, ez nuen pentsatzeko astirik hartu, nahiz eta garunaren zati batean garrote baten silueta agertzen zitzaidan. Lehen lau hileak amorruz beteak izan ziren, besteak beste, ez nuelako itxierari erantzuteko nahi nuen dena egiterik izan. Ohitzen hastean, kartzelatik irten nintzen. Gogo aldartean, kolpe itzela jaso nuen. Gertaturiko hondamena ikusi nuen. Gero, epailearen erabakiaren zain egon nintzen bederatzi urtetan. Eta epaiketa? Ahozko saioak hasi zirenean banekien beriro ere kartzelaratuko nindutela. Askok ez zuten uste, baina nik argi neukan. Egunkaria guztiz deuseztatuta zegoen: arratoiak, labezomorroak, gauzak apurtuta… Egoera penagarrian zegoen dena, eta negargarria zen. Depresioak jota egon ostean, hobeto sentitzen hasi nintzenean, epaiketa heldu zen. Bigarren zatian ere zortzi bat hilabete egin nituen preso, gaixotasun arazoengatik atera ninduten arte. Azken zatiaren hasieran Picassent-go (Valentzia) kartzelan egon nintzen; oso gogorra da. Hiru hilabetez inkomunikatuta egon nintzen. Eta gero, Burgosko kartzelara eraman ninduten. Eskola handi bezain gogorra izan al da zuretzat kartzela? Eskola itzela da kartzela, eta suntsigarria aldi berean. Gauza asko ikasten dira. Batez ere, barne-aztertze sakona egiten duzu, barrura begiratu, eta norberari entzun. Lasai eta soseguz hartuz gero, aberastu egiten zaitu. Diziplina hartzeko, gauzetan sakontzeko, egoerak erlatibizizatzeko… balio izan dit. Ingurukoak asko aztertzen eta hobeto ulertzen dituzu. Bi galdera nagusi egiten dizkiozu zeure buruari. Bata: zergatik nago hemen? Eta erantzuna da: Estatu espainiarra egunkari bat ixteko eta kideak suntsitzeko gai izan delako, euskal jendartearen ahotsetako bat erauziz. Bestea da: zertarako? Eta erantzun sinple eta soila du: boterearen mendeku-erritua betetzeko.

“Hemen adierazpen askatasuna nahikoa zapalduta dago”

Preso egon den egunkari bateko zuzendari europar bakarra libre geratzea ez da komunikabide denetan agertu. Zergatik? Oso gutxitan esan dute. Bitxia da; Pantojaren sei eguneko kartzela baimena Espainiako hedabide denetan agertu zen. Ni libre geratzeari buruz, ostera, ez dute ezer esan. Hor ikusten da gauzei ematen dieten garrantzia. Hemen adierazpen askatasunaren sistema nahiko zapalduta dago. Asko itsu, mutu eta gor geratu dira. Isiltzea tokatzen zitzaien eta isilik egon dira. Hori da espainiar kazetaritzaren errealitatea. Lotsagarria da espainiar estatuarentzat zein Europarentzat. Eta zelan ikusten duzu hemengo kazetaritza? Gauza batean huts egiten du. Ez dugu euskal kazetaritzarik. Katalunian esparru katalana dute, eta hango hedabide espainiarrenek ere gertukoa dute esparru hori. Katalanismoa barneratuta dute, eta Madrilgo egunkarien aldean oso diferenteak dira. Hemengo kazetaritzak ez du euskal nazio esparru bat. Gainera, hemen, espainiar monarkia babesten duen prentsa da salduena. Bestalde, zuena bezalako adibideak, irrati libreak, herri irratiak… oso garrantzitsuak dira; beste hedabideen boterea apur bat ahultzen joateko modu bakarra. Komunikazioak oraindik ere egiteko eta eragiteko eremu indartsua du Euskal Herrian. Konparaketa asko egin dira Egin eta Egunkaria-ren itxieren artean. Arreta gune eta esparru berekoak ziren, Euskal Herria nazio ikuspegitik lantzen zutenak. Marka da biak ixtea, eta bidegabea. Ezin da ezkutatu adierazpen askatasunaren ikuspuntu baten kontra egin zutenik. Europan ez dute ulertzen Gobernu batek nola itxi dezakeen egunkari bat. Pentsaezina da haientzat. Aldiz, Espainian, askok ohiturazko gauza bailitzan ikusi zuten. Hala ere, aldeak egon, badaude. Aldeak agerikoak dira; esaterako, epaiketak eta horien ondorioak. Egin auzia 18/98 sumarioan sartu zuten, eta ez genuen besteekin zerikusirik. Komunikazioaren, adierazpen askatasunaren eta informazio eta informatzeko askatasunaren urraketaren adibide ginen. Gero, Auzitegi Gorenak esan zuen itxiera ez zela zuzena, eta ez zela itxi behar izan, baina, kaltea egina zegoen. Beste askotan bezala, Garzonek prebarikazio itzela egin zuen gurekin. Egunkaria bakarrik epaitu zuten eta adierazpen askatasunaren aurka egin zutela agerian geratu zen. Bigarren itxiera zen, ideologikoki babes zabalagoa zuen euskal jendartean, euskara hutsezkoa zen… Gainera, gure kasuan Atutxak eta Ardantzak erraztu zuten polizia espainola Egin-en sartzea. Biek Egin-en aurkako heresiak esan zituzten, higiene demokratikoagatik itxi behar zela… Gero, gurekin egindako basakeriaz ohartzean, EAJko batzuen babesa jaso genuen. Uste al duzu zuena bezalako erasoa berriz gerta daitekeela? Ez naiz fidatzen. Bi egunkari, irrati eta aldizkari bana ixtera ausartu ziren. Gaur egungo egoera ez da hain krudela eta gogorra, eta estatu espainiarrean egoera politikoa aldatuko dela diote, baina, ikusiko da. Europar eta espainiar eskuina ez-ohiko neurriak hartzen dabiltza nazioarteko terrorismoa deritzenaren aitzakian. Segurtasun erabaki ikaragarriak hartzen ari dira eta hori hedabideetara zabaldu liteke. Egunkariak itxi ez dakit, baina zentsura eta antzekoak epe laburrera etorriko direla uste dut. Adierazpen askatasuna dardarka geratuko da. Segurtasuna lehenetsi gura dute askatasunaren gainetik; hori oso arriskutsua da gizartearentzat. Askatasuna segurtasunaren gainetik egon behar da. Kontrola gero eta handiagoa den heinean, askatasun eta ongizate gutxiago dugu. Epe laburrera edo luzera, baina uste dut iraultza prestatzen ari dela. Hori pentsatu gura dut.

“Katalunian irekitako bideak zer pentsatua eman, eta ikasteko balio behar digu”

Orain, Egin-en zuzendari bazina zein editorial idatziko zenuke? Izan gaitezen Katalunia edo halako zerbait; Euskal Herria izanik izan gaitezen Katalunia. Katalunian ireki duten bideak zer pentsatua eman eta ikasteko balio behar digu. Askori entzun diot Katalunia ez dela Euskal Herriaren berdina, eta hala da. Baina beren askatasunagatik borrokatzen diren herri denak dira berdinak. Beraien identitateagatik, etorkizun ikuspegiagatik, kolektitibitateagatik, hobeto bizitzeagatik… borrokan gauden herriok badugu berdintasun bat. Eskoziarren eta katalanen ezberdinak gara, baina eraiki nahi dugun gure herria imajinatzean, identifikatzen garen herria imajinatzean berdinak gara. Eta idatzi gura zenukeena? Borrokatu eta lortu dugu. Besarkatu gaitezen; bultza dagiogun gurdi berari, norbere ideiekin. Elkarrekin bizi gaitezen, elkar errespetatuz, eztabaidatuz, haserretuz… Baina, etxean haserretu gaitezen, gure etxearengatik .